बूमरॅंग

पाटील, गावात एक नवीन पाखरू आलंय. सुभान पाटलाकडून घेतलेली तंबाखू मळता मळता किसना म्हणाला.

कोण रं?
आवं त्या गडदुल्या भिवाजीची सून.

म्हणजे कोण त्या हारकुची नवरी काय रं?

व्हय व्हय तीच. गोरी गोरी पान हाये रंगानं, आक्शी पांढरी फटक. आगदी आंगावं चुना फासल्यागत दिसतीया बगा. कुटं ती येवडी ढवळी बाय आन कुटं त्ये काळंचिंद्र आन बैलावानी माजेल हारक्या.! पाटील तुमच्या सारक्या गोऱ्यापान मर्दानंच ठीवावी आशी बाई. येक लंबर कंडा माल हाये बगा.

आरं कशाचं काय. हारक्याच्या लग्नाला गेलू व्हतु की म्या. हालापूरला. आमच्या आईचं म्हायेर. आमच्या म्हाताऱ्याचं उभं वैर व्हतं सासूरवाडीवाल्यांबरुबर. म्हणून जिवंत व्हता तोवर सोता बी कदी ग्येला न्हाई आणि आमाला बी जाऊ धिलं न्हाई आमच्या आजोळी. त्या लग्नाला पयल्यांदा हालापुराला गेलू व्हतु म्या. पण आजोळी तरी बी ग्येलोच न्हाई.  म्हणलं कशाला म्हाताऱ्याच्या आत्म्याला दुखवा? न्हाई का? म्या पाह्यली हाय तिला. माल बिल काय न्हाई, निस्तीच पांढरी पाल हाये बस. मला काय नगं. तुला येवडी पसंत हाये तर जाय की तूच घ्ये तिला. पण लक्षात ठीव किसना, मायला त्यो हारक्या म्हंजी खरंच बैल हाये. त्येला कळालं आन त्येचं डोस्क फिरलं तर तुला आशी काही ढुशी मारील का परत तू काय ताठ उबा ऱ्हाणार न्हाईस.

सुभान पाटील म्हंजी पंचक्रोशीताला सगळ्यात रंगेल गडी. त्येनं गावातच न्हाई तर आजूबाजूच्या गावांत बी किती अन कुटं कुटं श्यान खाल्लं आसंल अन किती पोरी अन बायांचा नास केला आसंल त्येला गणती न्हाय. या नादापायी त्येनं दोन चार जणांचं खून बी पाडलं आसल्याचं गावात बोललं जातंया. त्येचा बाप आर्जून पाटील मातुर चांगला व्हता. आधीच पाटीलकी आन वरून कामाची आवड असल्यानं त्येनं कष्ट करून रग्गड पैका कमावला व्हता. पण पोराचे आसले धंदे पाहून बिचारा साठीच्या आदीच कळवळून म्येला. ऐन तरनाईत येवडा पैका अन पाटीलकी मिळाल्यावर तर सुभानराव मोकाट सुटला. नको नको ते घाणेरडे धंदे त्येनं केले. फुकटे गावगुंड पोसले आसल्यानं कुणी त्येच्या इरुद येक सबुद बी काढीत नसंत.

किसना त्येच्यापेक्षा बराच मोठा असूनबी त्येचा मैतूर व्हता, मैतूर म्हणण्यापरीच त्येचं बांडगुळंच म्हणाना. पाटलाच्या परतेक धंद्यात हाच त्येला जोडी आसे. पाटलाच्या उष्ट्या खरकट्यावर ताव मारायचा येक बी चानस त्यो सोडीत नसं. आपली थुकी जरी पडली तं लगोलग झेलणारा आसल्यानं पाटील बी त्येला नेहमी जवळ करी.  

ग्येली कित्येक वरसं दोगांच धंदं बिनबोभाट चालू व्हतं.

येक दिवस असाच किसना वाडयावं आला, आन आल्या आल्या म्हणाला, काय पाटील? ती हारक्याची पांढरी पाल मला नगं म्हंतालात ना तवा? आन मला सांगल्याबिगर गपचिप डाव बी क्येलात व्हय?

आरं काय बोलतुयास? त्वांड हाय का xxx? बोलातुयास की हागतुयास रं सुक्काळीच्या.? कोण पाल? अन कंचा डाव? 

आवं ती भिवाजीची सून, हारक्याची बायकू म्हणतुया मी .
हा मंग तिचं काय झालं?

तिचं काय न्हाई झालं मालक, तिला झालंय, एक प्वार तीन वर्सापूर्वी. आता त्ये गावात फिरतंय. आन आक्षी तुमचाच मुखडा घेतलाय पोरानं. कोणी बी जुनं जाणतं माणूस ज्येनं तुमास्नी ल्हानपणी पाहिलंय ते सपस्ट सांगल की ही तुमचीच निपज हाय म्हणून.जसं तुमी दिसायचा ल्हानपणी आगदी तसंच दिसतया ते प्वार. 

काय सांगतूस? आरं लग्नात दिसली व्हती तवापासून म्या तिला परत पाह्यली सुदीक न्हाई. प्वार काडायचं तं लांबच राह्यलं.

काय सांगता मालक? मग पोरानं तुमचा तोंडावळा कसा घ्येतला म्हणावा?
नक्की प्वार माज्यावानीच दिसतंय म्हन्तूस?

म्हणजे काय मालक? आवो येक्शे अन येक टक्के तुमीच.

किसना आरं आता माज्या ध्यानात आलं. आमचा म्हतारा नव्हं तर आमची मायच आमास्नी मायेरी न्येत नव्हती, येकटीच जात व्हती. नक्कीच आमच्या म्हताऱ्यानं सासुरवाडीला झ्येंगाट जमिवलं आसणार. म्हणूनच माय आमास्नी तिकडं  न्येत नव्हती. तरी म्हणलं म्हातारं तर सरळ सादं व्हतं आशीच सगळी गावातली लोकं म्हणत्यात मग आमच्यातच हा रंगेलपणा कुठून आला. आज कळलं. म्हंजी म्हातारं थेट सासुरवाडीतच रंग उधळीत व्हतं तर. मायला मानला बरका आमच्या आबाला. मजा केली पर पण ह्या कानाची त्या कानाला खबर लागू धीली न्हाई भादरानं.

 म्हंजी प्वार तुमच्या नव्हं तर थोरल्या मालकाच्या उद्योगामुळं तुमच्यावानी दिसतंय म्हणा की.
आरं व्हय की रं खरंच. आसं म्हणून हसून दोगांनी टाळ्या घेतल्या.
 म्हंजी आता हारकु तुमचा दाजी झाला की मालक. हा हा हा.! पर मालक कावणार नसाल तं येक गोष्ट सांगायची व्हती
बोल

तुम्ही नगं म्हणालात तवा मी तुमास्नी न सांगता येकदा तिकडं चानस माराया गेलू होतु. पर हारक्यानं मला वाटंतच हाडकला. म्या म्हनालू सुबान पाटलानं पाठीवलंय तुज्या म्हताऱ्याकडं काही रक्कम निगतीया ती घ्यायला चाललोय. तर त्यो मला म्हणतो की माज्या बा नं कदी कोणती रक्कम घ्येतली न्हाय. आमाला तुमची गरज न्हाय. माझा म्हतारा कष्टकरी व्हता. कदी कुणापुडं हात न्हाई पसरलं त्येनं. काहीबी सांगू नको. म्या चांगला वळीकतो तुला. जर परत तू न्हाई तर तुजा सुबान पाटील इकडं वाकडी नजर टाकाया परत आलात तर शपथ घेऊन सांगतो की तुमचं डोळं न्हाई फोडलं त भिवाजीचं नाव सांगणार न्हाई. आमची खाण तुमच्या पाटलावाणी गावजानी न्हाई. तवा गप मापात ऱ्हावा. गावची चार लोकं आजूबाजूला व्हती पाटील तरीबी तेन्च्यासमोर तुम्हाला त्यो आसं घालून पाडून बोलला रांडीचा.  

काय? आमची खान गावजानी हाय आसं म्हणाला त्यो?
आरं मग त्वा मुस्काड कसं फोडलं न्हाई त्या भोसडीच्याचं?
 मालक अवो आजून लोकात तमाशा झाला आसता म्हणूनशान गप बसलो. आणि तसाबी गडी आडदांड हाये त्यो. अन मला म्हाईत व्हतं की आपल्याला बी नक्की वखुत मिळंल त्येचं नाक ठेचाया. आता त्यो वाखुत आलाय पाटील. तुमच्या अपमानाचा सूड घ्याया हीच येळ हाये. तुमाला गावजाना म्हनतुया ना, चला आता त्येलाच जाऊन सांगू की कसा त्येचाच ल्योक एका गावजानीच्या पोरीच्या पोटी जल्माला आलाय त्ये.!

"व्हय व्हय नुसतं त्येलाच का? समद्या गावाम्होरं तमाशा करून आबरू काडू भूसनळ्याची, चालच तू." आसं म्हणून दोगं तडक हारक्याच्या घरी निगालं.     

हारक्याच्या घराजवळ त्ये पोचले तवा दारात एक पोरटं मातीत काहीबाही चिवडीत बसलं व्हतं. मायला ह्येच का रं त्ये गाभडू किसना? आरं खरंच की आगदी माझ्यावानीच तोंडावळा हाये की रं रांडीच्याचा. आमच्या ल्हानपणीच्या फोटूत आम्ही आगदी आसंच दिसतुया की रं.!!

आसं म्हणून पाटलानं त्या पोराला जवळ बोलीवलं व इचारलं तुवं नाव काय रं पोरा? पण प्वार काही न बोलता टिंगराला पाय लावून थेट घरात पळून ग्येलं. मग पाटील अन किसना अंगणात आलं. सुभान पाटील घराच्या दाराकडं त्वांड करून जोरात वरडला. 

"हारक्या आरं ये हारक्या, तुह्या मायला भायेर निग सुक्काळीच्या."  आसं म्हणून पाटील हारक्याला आजून घाणेरड्या शिव्या देत वरडू लागला

सुभान पाटलाच्या वरड्यानं गर्दी जमा व्हाया लागली. तसा हाराकू लगबगीनं घराभायेर आला अन पाटलाला म्हणाला काय झालं पाटील? ह्ये बगा तुमचं ज्ये काय म्हणणं आसंल त्ये आपुन पुन्हा कधीतरी मिटवू, पर आज नगं. आज माज्या घरी पाव्हणं आल्यालं हायती.

आरं तुझा पावणा कोण मोठा गोपाळशेट हाये का रं?. पावणा हाये तं बोलीव त्या मायचोद्याला बी भायेर. मायला दोगांचीबी आयमाय लावून टाकतो हिथल्या हिथं. मला गावजाना म्हन्तुस काय रं घाणघाल्या?
पाटील म्या तुमास्नी हात जोडतो. सासरा अन त्येच्या सोबत दुसरी सासुरवाडीची मंडळी आल्याली हाये. त्येंच्याफुडं तमाशा नगं. म्या उद्या सोता तुमच्या वाड्यावं येतो तिथं काय झालं आसंल ते पाहू. पण आता इथून जा.

आरं हाड. मला गावजाना म्हन्तुस व्हय रं? आज म्या समद्या गावाला दावून देणार हाय कोणाची खाण गावजानी हाये ती. तुजा सासरा हिथं हाये ह्ये ब्येसच झालं. बोलीव तुज्या कार्ट्याला अन सासऱ्याला बी भायेर. गावकऱ्यानू आज म्या तुमास्नी दावतो या हारकुच्या वंशाच्या दिव्यात कंचं त्याल पडलंय त्ये.!! गावकऱ्यानो, आरं ह्या हारक्याचा सासरा म्हंजी त्या पांढऱ्या पालीचा बाप नामर्द हाये नामर्द. आरं ये की नामर्दा भायेर. का बांगड्या भरून बसलाइस आतच? असे सुभान पाटील ओरडू लागला. किसना बी शिव्या देऊन त्येला साथ करीत व्हताच. भायेर गावाची लोकं जमल्याली अन घरात सासरची मंडळी त्यामुळं हारक्याला काय करावं त्ये सुधरंना. त्यो भांबावून पाटलाला शांत व्हा पाटील म्हणून इनवित राह्यला.  

तेवढ्यात भायेर ह्यो समदा गडबड गोंधळ चालू आसतानाच घरातून हारकुचा सासरा काय भानगड हाय त्ये पहाया भायेर आला.

सासरा भायेर येउन दरवाज्यात उभा ऱ्हायला. सुभान पाटलाचं त्येच्याकडं लक्ष ग्येलं, आणि त्याला पाहताच ओरडणारा पाटील एकदम गप्पगार झाला. त्याचा रागाने लालबुंद झालेला चेहरा अचानक पांढरा फटक पडला. किसन्याच्या तोंडातून बी सबूत फुटंना. त्याला पुढं येताना पाहून पाटलानं लागलीच मान खाली घातली आणि उलटा फिरून काहीही न बोलता तो अन किसना आशे दोगंबी तडक माघारी निघून ग्येले.
तमाशा नको म्हणून दारातून भायेर येणाऱ्या सासऱ्याला तसेच मागच्या मागे घरात वळवून हारकु आत घेऊन गेला. नेमकं काय झालं अन येवढा रागावलेला सुभान पाटील अचानक पाहुण्याला पाहून का घाबरला याचं नवल करीत जमल्याली गर्दी बी हळूहळू पांगून गेली. 

कोणाच्या ध्यानात आलं व्हतं की न्हाई कुणास ठाऊक पण पाटील हारक्याच्या सासऱ्याला बगून लगोलग माघारी फिरला त्याला एक कारण व्हतं. त्या माणसाला बगताच पाटलाचा सारा माज खर्रकन गळून पडला व्हता कारण, जवा त्यो माणूस दारात आला अन पाटलानं त्येच्याकडं पाह्यलं तवा त्येला आसं वाटलं की जणू त्यो दरवाजा नसून मोठा आरसाच हाये, अन पाटील त्या आरश्यात सोतालाच पाहतोय. त्या माणसाचा चेहरा आगदी शेमटू शेम सुभान पाटलावानीच व्हता. त्ये पाहताच सुभान पाटलाच्या लगेच लक्षात आलं की जे हारक्याचं प्वार हे आपल्या बापाच्या रंगरेलीची निपज म्हणून जल्माला आलंय आसं सिद्ध करून त्यो हारक्याची इज्जत काढणार व्हता त्ये प्वार पाटलाच्या बापाच्या बीजाची निपज नसून उलट सोता पाटील हाच हारक्याच्या सासऱ्याची निपज व्हता. ह्यो हारक्याचा सासरा नक्कीच सुभान पाटलाच्या आईच्या म्हायेराचा यार असणार अन म्हणूनच त्येचा बाप आर्जून पाटील त्यास्नी कदीच आजोळास जाऊ द्येत नव्हता. आणि हारक्याचा सासरा न्हवं तर बहुतेक सोता आर्जून पाटीलच नामर्द व्हता अन म्हणूनच सुभान पाटलाला दुसरं कंचच भावंड न्हवतं.